Danh mục sản phẩm
Người đàn bà tôi ruồng bỏ
Với cái tên bài thơ là “Người đàn bà tôi ruồng bỏ”, người đọc cứ ngỡ rằng người đàn bà là nhân vật trung tâm của bài thơ nên số câu, số chữ dành cho bà sẽ choán hết cả bài. Nhưng không. Bài thơ dài bốn khổ thì đến khổ thơ thứ ba, thứ tư, ta mới thấy hình bóng người đàn bà này xuất hiện lặng lẽ trong một tâm trạng buồn. (Giả sử đảo hai khổ thơ này lên vị trí thứ nhất thứ hai thì kết cấu bài thơ sẽ xuôi, nhưng không gây được cảm hứng lạ, độc đáo cho người đọc. Đây là một sáng tạo về nghệ thuật kết cấu của bài).
Về thăm làng trong đêm
Đom đóm lập loè dẫn lối
Anh ra đồng nằm ngửa mặt nhìn trăng
Trăng trinh bạch
Trăng dịu dàng như chiếc gạc êm
Áp lên tim anh rỉ máu
Đồng làng rộng mà hẹp nơi ẩn náu
Đất thờ ơ với kẻ bội tình
Ngày ấy trẻ trung
Ngày ấy giữa quê mình
Em tội tình gì đâu mà anh ruồng bỏ
Anh khao khát những chân trời bỡ ngỡ
Em cúi mặt giữa làng chịu tiếng chồng chê
Qua ngày
Qua tháng đam mê
Anh bạc tóc, em ngẩn ngơ như đất
Cứ thế, hai phương trời xô lệch
Hạnh phúc cầm tay
Hạnh phúc lại đi tìm.
Hà Đình Cẩn
Lời bình
Qua hai khổ thơ này, tác giả đã dẫn người đọc theo bà trở về cái thời trẻ trung của bà ở quê. Ta hãy nghe bà hồi tưởng lại: “Ngày ấy trẻ trung/ Ngày ấy giữa quê mình/ Em tội tình gì đâu mà anh ruồng bỏ”. Xưa với ý thức trọng nam khinh nữ nghiệt ngã nên một người đàn bà bị chồng ruồng bỏ thì đó là một tiêu điểm để cả làng đàm tiếu xôn xao. Người ta sẽ cho rằng người đàn bà, ấy là xấu, là hư, rồi người ta xa lánh cái “người xấu, người hư” này, làm cho “người xấu, người hư” chẳng dám ngẩng mặt nhìn ai, chỉ biết âm thầm nhẫn nhịn giữa cộng đồng làng xóm: “Em cúi mặt giữa làng chịu tiếng chồng chê”. Có tội mà bị chồng chê thì có gì là oan ức. Nhưng “Em tội tình gì đâu mà anh ruồng bỏ”. (Không có tội, bị chồng ruồng bỏ mà vẫn xưng hô “anh”, “em” với chồng thì thật đáng khen).
Từ “ruồng” dùng trong văn cảnh này là một từ đắt vì nó thể hiện được cái tâm địa của người chồng. “Ruồng” là một hành vi bất hợp tác, là tự mình tìm cách rẫy ra (ruồng rẫy), tách ra khỏi một mối quan hệ hay một sự gắn kết nào đó. (Ở đây là quan hệ lứa đôi, là sự gắn kết vợ chồng). Người vợ vô tội tại sao lại bị chồng ruồng bỏ? Một câu hỏi lớn được đặt ra cho người đọc.
Những câu thơ tiếp theo ở hai khổ thơ này, giúp ta hiểu rõ điều đó: “Anh khao khát những chân trời bỡ ngỡ”. Sự khao khát ấy đã trở thành một nỗi đam mê qua nhiều ngày, nhiều tháng. “Chợ chiều nhiều khế ế chanh/ Nhiều con gái đẹp nên anh phụ nàng”. Dưới cái nhìn của người đàn bà này thì sự ruồng bỏ của người chồng đã để lại một kết cục bất hạnh cho cả hai người: “Anh bạc tóc, em ngẩn ngơ như đất”. Câu thơ thật hàm súc, giàu hình tượng gây rung động lòng người. Xưa nay người ta chỉ ví von: “Hiền (lành) như đất” chứ có ai ví “Ngẩn ngơ như đất” như Hà Đình Cẩn đâu.
Trở lại cái tên bài thơ và hai khổ thơ đầu, ta thấy tác giả dùng tới ba đại từ nhân xưng ở ba ngôi khác nhau là: “tôi”, “anh” và “kẻ”. Đấy có phải là ba nhân vật không? Xin thưa; Không. Đấy vẫn chỉ là một con người. Để giữ cho được tính chính xác, khách quan, Hà Đình Cẩn đã “siêu âm” nhân vật của mình cả ba chiều như thế đấy…
Tên bài thơ là “Người đàn bà tôi ruồng bỏ” nhưng bài thơ đâu chỉ nói về riêng người đàn bà. Hai khổ thơ đầu (một nửa bài thơ) lại nói về người đàn ông. Rất đáng chú ý là nhân vật người đàn ông này được tác giả dầy công xây dựng bằng những từ ngữ, những câu, những hình ảnh thơ rất “đậm đặc” gây rung động lòng người, khiến người đọc có cảm nhận rằng người đàn ông này là nhân vật chính…
Giả sử sau khi hạnh phúc hai người tan vỡ, mỗi người lại tìm được cho mình cái nửa bên kia thì có lẽ không có bài thơ này. Nhưng sau cuộc chia tay ấy, hai người đi theo “hai phương trời xô lệch” khác nhau, “Hạnh phúc cầm tay/ Hạnh phúc lại đi tìm”, tứ thơ mới bật ra.
Đây là một cái nhìn “hóc hiểm”, một sự khám phá độc đáo có chiều sâu của nhà thơ… Sau khi ruồng bỏ người đàn bà kia (người vợ), người đàn ông này (người chồng) có được thanh thản như ông ta tưởng trước đó đâu mà ông lâm vào một bi kịch, một sự bế tắc đến nghẹt thở. Hình như người đàn ông này đã nhận ra cái tội lỗi của mình nên ông ta sống trong dằn vặt khổ đau, trốn chạy. Trái tim ông đang rỉ máu. Ông cảm nhận được rằng giờ đây không chỉ những con người làng ông mà ngay cả những vật vô tri cũng quay lưng lại phía ông: “Đất thờ ơ với kẻ bội tình”…
Qua đây, Hà Đình Cẩn muốn rút ra một lời răn dậy, một triết lý sống rằng: Một khi mình cố ý gây cho người khác một nỗi đau thì mình sẽ phải gánh chịu một nỗi đau hơn người ta. Và một khi hạnh phúc đã có trong tay mình mà mình cố buông tay ra thì mình sẽ không lấy lại được. Đó là những bài học rất đắt giá mà không phải ai cũng dễ dàng nhận ra… Bài thơ đã khép lại mà ý thơ vẫn ngân vang.
Đặt làm trang chủ
