Danh mục sản phẩm
Tổ Tôm điếm - Nét văn hóa đặc sắc ngày xuân
Tổ tôm điếm là một thú chơi thanh nhã, loại hình giải trí khoa học mang tính thể thao trí tuệ, có tính văn hóa cao, nhất là đối với người cao tuổi. Trong những ngày đầu xuân, lễ hội truyền thống cùng với cờ tướng, chơi đu, đấu vật, hát Quan họ...…tổ tôm điếm cũng là một điểm nhấn quan trọng, tạo nên nét đặc sắc tươi vui cho không gian của lễ hội vùng Kinh Bắc.
Thi đấu Tổ tôm điếm tại hội Lim (Tiên Du).
Ảnh: Trần Thảo
Xưa kia, mỗi khi gia đình nào có việc lớn như: Đám cưới, lên nhà mới, nhà có người qua đời gia chủ thường trải chiếu, pha nước mời trầu, thuốc để “hầu” các cụ chơi Tổ tôm hay đánh chắn qua đêm. Gia chủ nào được các cụ ngồi chơi thâu đêm, suốt sáng ấy là niềm may mắn và vinh dự lớn. Ngày nay, loại hình Tổ tôm điếm được hình thành và phát triển dựa trên những luật lệ và cách chơi của Tổ tôm cổ điển nhưng được nâng tầm trở thành một loại hình nghệ thuật văn hóa.
Cứ vào dịp lễ hội đầu năm, như: Hội Kinh Dương Vương (Thuận Thành), hội Lim (Tiên Du), Đền Đô (Từ Sơn)… những chòi Tổ tôm điếm được dựng lên công phu, cầu kỳ ở những địa điểm trang trọng trong khu vực lễ hội. Âm thanh của tiếng trống cùng giọng thơ trầm bổng cất lên cuốn hút, mời gọi và làm say đắm không biết bao nhiêu du khách gần xa.
Trong cuộc thi Tổ tôm điếm, ngôn ngữ chủ yếu không phải lời nói bình thường mà sử dụng hệ thống thông tin bằng tín hiệu gõ trống, bằng mầu sắc các loại cờ hiệu và giọng ngâm thơ (lảy Kiều) của người giao bài. Những hồi trống rộn rã, mầu cờ rực rỡ các loại, âm thanh trầm bổng của người ngâm thơ… góp phần tạo không khí sôi động, vui tươi, rộn rã của các lễ hội. Có thể nói đó là linh hồn văn hóa- khoa học và trí tuệ của bộ môn thi tổ tôm điếm.
Bộ bài Tổ tôm điếm có 120 quân bài, có 30 chủng loại khác nhau, mỗi loại có 4 quân giống nhau, mỗi quân bài có in hình ảnh người lao động và đồ vật cùng với chữ Nho ở hai đầu thể hiện chủng loại cùng số hiệu từ Nhất đến Cửu (từ 1-đến 9), được in trên giấy đẹp, bìa cứng, có kích thước lớn (thông thường từ 5 x 20 cm) và sử dụng 2 bộ bài luân phiên có 2 mầu khác nhau. Tổ tôm điếm được tổ chức thi công khai, khoa học, chặt chẽ trên một hiện trường có sân chơi rộng rãi từ 30- 50 m2. Chủ điếm và các thành viên chơi tọa lạc độc lập trong 5 ngôi điếm (ngôi chòi nhỏ) hoặc đơn giản nhất cũng là 5 chiếc bàn cao ráo có đủ ghế ngồi chỉnh tề.
Thi Tổ tôm điếm thể hiện sự văn minh, tính nghiêm túc việc thưởng phạt, không mang tính chất cờ bạc, sát phạt nhau. Mỗi người tham gia thi phát huy tài trí, bảo đảm bí mật (Nhất cao, Nhì kín), với nguyên tắc: Đủ bài, đủ lưng, trên cơ sở ăn 1 đánh 1 và nâng cao trí tuệ, sáng tạo khi xử lý các nước bài để nhanh chóng tròn bài (hoặc bài chờ) nhằm ù đúng thời cơ.
Ngoài việc lựa lấy người “hợp cạ” cùng mình ngồi điếm, người ta còn phải thính tai nhanh trí phán đoán quân. Ví như chỉ cần nghe câu lảy Kiều “Vào chùa lễ phật…” là đã phán đoán ngay quân bài “thất sách”, hoặc nghe câu “Tiện đây mận mới hỏi đào…” đã hiểu cây “nhị sách” đang ra. Chậm một nước là điếm bên đã nhanh tay “phỗng” mất “ù”, chỉ còn biết ngậm ngùi nuối tiếc. Sự tài trí hoặc khiếm khuyết và may mắn của mỗi người thi được thể hiện bằng số điểm thưởng hoặc phạt của mỗi ván bài và cả hội chơi.
Trước đây do chiến tranh và điều kiện kinh tế, Tổ tôm điếm dần bị mai một, mãi đến năm 1993, Tổ tôm điếm của tỉnh mới được tổ chức lại tại đình Đình Cả (Nội Duệ, Tiên Du). Từ đó phong trào chơi Tổ tôm điếm trên địa bàn tỉnh được khôi phục và phát triển. Không những tiếp tục được tổ chức tại hội Lim mà còn mở rộng đến nhiều hội làng trong vùng. Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 48 Câu lạc bộ Tổ tôm điếm đang trực tiếp sinh hoạt tại Ban Liên lạc các CLB Tổ tôm điếm tỉnh (trong đó có 5 CLB đến từ Việt Yên-Bắc Giang, 1 Đông Anh-Hà Nội).
Tháng 4- 2009, cùng với dân ca Quan họ, Tổ tôm điếm vinh dự được tham gia Ngày hội Văn hóa các dân tộc Việt
Theo kế hoạch tổ chức Festival 2014, cùng với các hoạt động khác như: Thả diều và biểu diễn rối nước, Thể dục dưỡng sinh, các trò chơi dân gian… Tổ tôm điếm sẽ thi đấu giao lưu trong ngày 16-3, tại Trung tâm Văn hóa Kinh Bắc (thành phố Bắc Ninh), góp phần khẳng định nét văn hóa độc đáo của Bắc Ninh-Kinh Bắc.
Đặt làm trang chủ
